Greek English

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

Πέμπτη 30 Μαρτίου 2017


Πολυάνθη Παπαϊωάννου, MD, MSc

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΟΣ-ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ

 

Η κατάλληλη προετοιμασία του ασθενούς  και οι συνθήκες αιμοληψίας αποτελούν  κύριους παράγοντες για τη σωστή διεξαγωγή εξετάσεων και τη λήψη αξιόπιστων  αποτελεσμάτων. Στην καθημερινή πράξη ωστόσο το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει ποια είναι η κατάλληλη προετοιμασία και οι κανόνες που θα πρέπει να τηρηθούν πριν ο ασθενής επισκεφτεί το μικροβιολόγο.
                                                                                              
ΓΕΝΙΚΟΣ ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Ο ασθενής πρέπει να είναι νηστικός  10-12 ώρες πριν την εξέταση. Το προηγούμενο βράδυ πρέπει να φάει ένα ελαφρύ γεύμα με χαμηλά λιπαρά. Το μεσημέρι  μπορεί να φάει ένα πλήρες γεύμα με λίγα λιπαρά χωρίς να  καταναλώσει  οινοπνευματώδη. Στις περισσότερες εξετάσεις του check-up δεν απαιτείται προετοιμασία. Υπάρχουν όμως άλλες που το απαιτούν. Το ασβέστιο βρίσκεται αυξημένο αν έχει καταναλωθεί γάλα μια ώρα πριν,  το κάλιο ανεβαίνει με τη λήψη πορτοκαλάδας, ο σίδηρος με το κρέας.
Για τη μέτρηση του σακχάρου και της ινσουλίνης, τα επίπεδα αυξάνονται με τη λήψη γεύματος και για να επανέλθουν πρέπει να περάσουν 3-4 ώρες. Ωστόσο για τη μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης δεν απαιτείται νηστεία και μπορεί να γίνει οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Στις καμπύλες σακχάρου και ινσουλίνης ο ασθενής πρέπει να προσέλθει στο ιατρείο νηστικός και τις 2-3 προηγούμενες ημέρες να παίρνει τροφή πλούσια σε υδατάνθρακες. Οι εξετάσεις του ήπατος (SGOT, SGPT, ALP, γ-GT, χολερυθρίνη), η γενική αίματος, ΤΚΕ, CRP, μπορούν να γίνουν και απογευματινές ώρες. Αντίθετα, ο σίδηρος συνιστάται να μη γίνεται απογευματινές ώρες, γιατί η τιμή του μεταβάλλεται κατά 50% μεταξύ πρωινής και απογευματινής αιμοληψίας. Η CPK αυξάνεται με την έντονη κόπωση και τη μυϊκή άσκηση.
                                                                                              
ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΗΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Εάν ο ασθενής παίρνει αντιπηκτικό φάρμακο, δεν πρέπει να το πάρει το πρωί. Ιδανικό είναι να έχει προηγηθεί νηστεία 2 ωρών.
                                                                                              
ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Δε χρειάζεται ιδιαίτερη προετοιμασία και η αιμοληψία μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας.

ΚΑΜΠΥΛΗ ΣΑΚΧΑΡΟΥ
Η καμπύλη σακχάρου ή δοκιμασία ανοχής γλυκόζης, μετρά την ικανότητα του οργανισμού να χρησιμοποιεί τη ζάχαρη (γλυκόζη) για την παραγωγή ενέργειας. Χρησιμοποιείται για την έγκαιρη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη, ειδικότερα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Ο ασθενής προετοιμάζεται λαμβάνοντας τις 3 προηγούμενες ημέρες της εξέτασης γεύματα που να περιέχουν τουλάχιστον 150 γρ. υδατανθράκων την ημέρα (ζυμαρικά, δημητριακά, πατάτες, ρύζι, ψωμί, αρακάς, φασόλια, φρούτα κτλ.). Η εξέταση γίνεται πάντα πρωινές ώρες (8 - 10 πμ). Θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση τροφής, αλκοόλ καθώς και η έντονη άσκηση τουλάχιστον 10 ώρες πριν την εξέταση. Το ίδιο ισχύει και για το κάπνισμα. Τέλος, ο ασθενής οφείλει να ενημερώσει τον ιατρό αν λαμβάνει κάποια φαρμακευτική αγωγή γιατί ίσως χρειαστεί να διακόψει κάποια φάρμακα που ενδεχομένως επηρεάζουν το αποτέλεσμα της εξέτασης.

ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΟΥΡΩΝ
Απαραίτητη είναι η σωστή συλλογή του δείγματος. Πρέπει να λαμβάνονται τα πρωινά ούρα μέσης ούρησης μετά από σχολαστική καθαριότητα της γεννητικής περιοχής, σε ειδικό αποστειρωμένο δοχείο.
               
ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΥΡΩΝ 24ΩΡΟΥ
Ο ασθενής κατά την έναρξη της περιόδου των 24 ωρών (π.χ. το πρωί στις 8:00 π.μ.) πρέπει να ουρήσει ώστε να αδειάσει την ουροδόχο κύστη. Τα ούρα αυτά απορρίπτονται. Στη συνέχεια μαζεύονται όλα τα ούρα κάθε ούρησης κατά την διάρκεια των 24 ωρών, καθώς και τα ούρα κατά το τέλος της χρονικής περιόδου των 24 ωρών στις 8:00 π.μ. της άλλης ημέρας. Όλα τα ούρα πρέπει να μαζευτούν μέσα σε ειδικό δοχείο  και να διατηρηθούν στο ψυγείο. Για τις απλές βιοχημικές εξετάσεις των ούρων δεν απαιτείται καμιά δίαιτα. Για τη μέτρηση VMA, μετανεφρίνης, υδροξυπρολίνης, κατεχολαμινών απαιτείται ιδιαίτερη δίαιτα, που, κατά περίπτωση απαγορεύει τα οινοπνευματώδη, καφέ, κακάο, σοκολάτα, φρούτα, αναψυκτικά, κρέας, αλλαντικά, ψάρια.
           
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΟΛΠΙΚΟΥ ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΟΣ
Την ημέρα της εξέτασης η ασθενής δεν πρέπει να πλυθεί εσωτερικά (ενδοκολπικά) και εξωτερικά στην περιοχή. Τρεις ημέρες πριν την εξέταση δεν πρέπει να έχει βάλει κολπικά υπόθετα και αλοιφές.
           
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΟΥΡΗΘΡΙΚΟΥ ΕΚΚΡΙΜΜΑΤΟΣ
Ο ασθενής πρέπει να έχει πλυθεί τοπικά. Μετά τον καθαρισμό δεν πρέπει να ουρήσει για 3 ώρες και να προσέλθει στο εργαστήριο για τη λήψη του δείγματος.
           
ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ  
Απαιτείται αποχή από σεξουαλική επαφή ή αυνανισμό 3-4 ημέρες και αποφυγή κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας αλκοόλ. Το δείγμα συλλέγεται σε αποστειρωμένο δοχείο μετά από αυνανισμό και όχι διακεκομμένη συνουσία. Πρέπει να γίνει συλλογή όλου του δείγματος. Τους χειμερινούς μήνες απαιτείται προσοχή Η ιδανική θερμοκρασία για τη μεταφορά είναι μεταξύ 24ο και 34ο C. Η διατήρησή του κοντά στο σώμα είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος. Η μεταφορά του σπέρματος στο εργαστήριο πρέπει να γίνει σε 1 ώρα.


ΟΡΜΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
Για τη μέτρηση των περισσοτέρων ορμονών δεν απαιτείται ιδιαίτερη δίαιτα.

• Νηστεία 12 ωρών απαιτείται για την παραθορμόνη και την καλσιτονίνη, γι’ αυτό συνιστάται η αιμοληψία να πραγματοποιείται πρωινές ώρες (7-10 π.μ.).

• Από την κατηγορία των γεννητικών ορμονών η FSH, η LH, η οιστραδιόλη, η προγεστερόνη, η Δ4-ανδροστενδιόνη έχουν μεταβλητές τιμές, ανάλογα με την ημερομηνία της τελευταίας εμμήνου ρύσεως, γι’ αυτό πρέπει να ενημερώνεται το εργαστήριο για τη σωστή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Ενδεικτικά, η αιμοληψία για την οιστραδιόλη ,την FSH, την LH γίνονται τη 2η-4η ημέρα του κύκλου, ενώ για την προγεστερόνη την 21η ημέρα. Για την Δ4-ανδροστενδιόνη απαιτείται πρωινή λήψη λόγω της ημερήσιας διακύμανσης των επιπέδων της, ενώ συνιστάται η λήψη να γίνεται τις πρώτες 5 ή τις 15 τελευταίες μέρες του κύκλου.

• Για την μέτρηση της τεστοστερόνης δεν απαιτείται νηστεία, ωστόσο επιβάλλεται η λήψη του αίματος να γίνεται νωρίς το πρωί, διότι τα επίπεδά της αλλοιώνονται αργότερα στη διάρκεια της ημέρας. Συγκεκριμένα, εμφανίζουν ημερήσιο ρυθμό, αυξάνονται τις πρώτες πρωινές ώρες (περίπου 4:00-8:00 πμ) ενώ το βράδυ (περίπου 04:00-8:00 μμ) μειώνονται. Επίσης, τα επίπεδα της τεστοστερόνης μπορούν να αυξηθούν μετά από άσκηση, επομένως καλό θα είναι πριν από την εξέταση να αποφεύγεται κάθε είδους δραστηριότητα, ώστε να μην επηρεαστεί το αποτέλεσμα.

• Η κορτιζόλη πρέπει να μετράται δύο φορές την ημέρα, το πρωί, που έχει την υψηλότερη τιμή της και το απόγευμα που, φυσιολογικά, η τιμή της πέφτει στα χαμηλότερα επίπεδα.
 
• Η αιμοληψία για την προλακτίνη θα πρέπει να γίνεται το πρωί, με την προϋπόθεση ο εξεταζόμενος να έχει ξυπνήσει 2-3 ώρες πριν. Πρέπει επίσης να αποφεύγεται για 2 ημέρες πριν την αιμοληψία η χρήση φαινοθειαζινών, οιστρογόνων, αντιυπερτασικών, αμφεταμινών, α-μεθυλντόπα.

• Οι θυρεοειδικές ορμόνες πρέπει να μετρώνται το πρωί, πριν τη λήψη των αντιθυρεοειδικών φαρμάκων. Συνιστάται στους ασθενείς να μην πάρουν θυροξίνη (χάπι για τον θυρεοειδή) το πρωί των εξετάσεων, αλλά αμέσως μετά. Ο λόγος είναι ότι η θυροξίνη τροφοδοτεί τον οργανισμό με την ορμόνη Τ4, η οποία μετράται στο πλαίσιο των εξετάσεων του θυρεοειδούς. Έτσι, η λήψη της θα μπορούσε να επηρεάσει το αποτέλεσμα. Εάν, παρ’όλα αυτά, ξεχαστείτε και πάρετε θυροξίνη το πρωί των εξετάσεων, καλό είναι να ενημερώσετε το μικροβιολόγο και τον ενδοκρινολόγο, προκειμένου να το λάβουν υπόψη τους στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Δεν απαιτείται ειδική δίαιτα ή νηστεία πριν τις εξετάσεις για τις ορμόνες του θυρεοειδούς.

• Για την εξέταση της β-χοριακής γοναδοτροπίνης, καταλληλότερη ημέρα είναι από την 2η ημέρα καθυστέρησης της περιόδου και μετά. Εάν η εξέταση πραγματοποιηθεί νωρίτερα, υπάρχει  περίπτωση να μην ανιχνευτεί μία αρχόμενη εγκυμοσύνη. Μετά από ένα κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης, η β-HCG συνήθως πιστοποιεί ύπαρξη ή όχι εγκυμοσύνης, 14 ημέρες μετά από την εμβρυομεταφορά.

• Η εξέταση για την αντιδιουρητική ορμόνη (ADH) θα πρέπει να γίνεται το πρωί και ο εξεταζόμενος να είναι νηστικός για τουλάχιστον 8 ώρες πριν την αιμοληψία.
           

ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ
Μπορούν να γίνουν οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, χωρίς να προηγηθεί κάποια δίαιτα. Ειδικά για το PSA, η εκσπερμάτιση, η οξεία προστατίτιδα, η κυστεοσκόπηση, η πρόσφατη μάλαξη του προστάτη, ακόμη και η έντονη δυσκοιλιότητα μπορούν να επηρεάσουν την τιμή του.